Anayasa Mahkemesi hakkında özet bilgiler. Anayasa Mahkemesi nedir? görevleri nelerdir? üye sayısı kaçtır? kaç üyeden oluşur? başkanı kimdir? geçmiş başkanları kimlerdir? AYM’nin görevleri nelerdir?
Anayasa Mahkemesi nedir
Anayasa Mahkemesi nedir? Anayasa Mahkemesi 1961 Anayasası ile kurulmuştur. Anayasa Mahkemesinin görevi, yetkileri, yargılama ve çalışma usulü ile kararlarının niteliği 1961 Anayasası’da (md. 145-152) düzenlenmiştir.
AYM ne zaman kuruldu
AYM ne zaman kuruldu? Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkındaki 44 sayılı Kanun 22/4/1962’de kabul edilmiştir.
Anayasa Mahkemesi başkanı kimdir
Anayasa Mahkemesi başkanı Zühtü Arslan’dır. Zühtü Arslan YÖK tarafından gösterilen üç aday arasından Cumhurbaşkanı tarafından 17/4/2012 tarihinde Anayasa Mahkemesi üyeliğine seçilmiştir. Zühtü Arslan 10 Şubat 2015’de Anayasa Mahkemesi başkanlığına seçilmiştir. Zühtü Arslan 25/1/2019 tarihinde ikinci kez Anayasa Mahkemesi Başkanı olarak seçilmiştir (Başkanla ilgili detaylı bilgilere buradan ulaşabilirsiniz).
Anayasa Mahkemesi başkanları
AYM başkanları kimlerdir? AYM başkanları hangi yıllar arasında görev yapmışlardır?
| AYM Başkanı | Göreve seçilme | Ayrılma tarihi | |
|---|---|---|---|
| 1 | Sünuhi Arsan | 22 Haziran 1962 | 13 Temmuz 1964 |
| 2 | Ömer Lütfi Akadlı | 7 Ekim 1964 | 8 Temmuz 1966 |
| 3 | İbrahim Hilmi Senil | 8 Temmuz 1966 | 14 Temmuz 1968 |
| 4 | İsmail Hakkı Ketenoğlu | 15 Aralık 1970 | 13 Temmuz 1971 |
| 5 | Muhittin Taylan | 14 Temmuz 1971 | 14 Temmuz 1975 |
| 6 | Kâni Vrana | 1 Ekim 1975 | 13 Temmuz 1978 |
| 7 | Şevket Müftügil | 24 Ekim 1978 | 7 Ağustos 1982 |
| 8 | Ahmet Hamdi Boyacıoğlu | 9 Ağustos 1982 | 6 Nisan 1985 |
| 9 | Hasan Semih Özmert | 9 Nisan 1985 | 27 Temmuz 1986 |
| 10 | Orhan Onar | 28 Temmuz 1986 | 1 Mart 1988 |
| 11 | Mahmut Cuhruk | 2 Mart 1988 | 1 Mart 1990 |
| 12 | Necdet Darıcıoğlu | 2 Mart 1990 | 4 Mayıs 1991 |
| 13 | Yekta Güngör Özden | 8 Mayıs 1991 | 31 Aralık 1997 |
| 14 | Ahmet Necdet Sezer | 6 Ocak 1998 | 5 Mayıs 2000 |
| 15 | Mustafa Bumin | 31 Mayıs 2000 | 26 Haziran 2005 |
| 16 | Tülay Tuğcu | 25 Temmuz 2005 | 12 Haziran 2007 |
| 17 | Haşim Kılıç | 22 Ekim 2007 | 10 Şubat 2015 |
| 18 | Zühtü Arslan | 10 Şubat 2015 | Görevde |
Anayasa Mahkemesi üye sayısı, kaç üyeden oluşur?
Anayasa Mahkemesi üye sayısı. Anayasa’nın bazı maddelerinde değişiklik getiren 21/1/2017 tarihli ve 6771 sayılı Kanun’un kabul edilmesiyle birlikte Anayasa Mahkemesinin kuruluşu, görev ve yetkileri yeniden düzenlenmiştir.
Bu Anayasa değişikliğinin ardından 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’da da değişiklik yapılarak Anayasa Mahkemesinin kuruluşu ile usul ve esasları yeniden belirlenmiştir. Bu değişiklikle birlikte Anayasa Mahkemesinin üye sayısı on beşe (15) düşürülmüş, Genel Kurulun, Başkan veya Başkanvekilinin başkanlığında on üye ile toplanacağı kararlaştırılmış, Bölümlerin üye sayısı ise altı olarak belirlenmiştir.
Anayasa Mahkemesi üyeleri kimlerdir
AYM, on beş üyeden oluşmaktadır. AYM üyesi olarak görev yapanlar: Serdar Özgürldür, Serruh Kaleli, Recep Kömürcü, Burhan Üstün, Hicabi Dursun, Celal Mümtaz Akıncı, Muammer Topal, Muhammed Emin Kuz, Kadir Özkaya Rıdvan Güleç, Recai Akyel, Yusuf Şevki Hakyemez, Yıldız Seferioğlu’dur (üyelerle ilgili detaylı bilgilere buradan ulaşabilirsiniz)
AYM üyelerinin görev süresi
AYM üyelerinin görev süresi on iki (12) yıldır.
Anayasa Mahkemesi görevleri
Anayasa Mahkemesinin görevleri; norm denetimi, bireysel başvuru, yüce divan yargılamaları, siyasi parti kapatma davaları, siyasi partilerin mali denetimi, yasama dokunulmazlığı işleri, milletvekilliğinin düşmesi işleri şeklinde sıralanabilir.
Norm Denetimi
AYM, kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasa’ya şekil ve esas yönünden uygunluğunu denetler. Anayasa değişikliklerini ise sadece şekil bakımından inceler ve denetler.
Ancak, olağanüstü hallerde, sıkıyönetim ve savaş hallerinde çıkarılan kanun hükmünde kararnamelerin şekil ve esas bakımından Anayasa’ya aykırılığı iddiasıyla, AYM’ye dava açılamaz. Ayrıca usulüne göre yürürlüğe konulmuş uluslararası antlaşmalar hakkında da AYM’ye başvurulamaz.
Bireysel Başvuru
Türkiye Cumhuriyeti Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne 1954 yılında taraf olmuştur. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine bireysel başvuru hakkını 1987’de, zorunlu yargılama yetkisini ise 1990 yılında kabul etmiştir. 2004 yılında yapılan anayasa değişikliğiyle de başta Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi olmak üzere, Türkiye’nin taraf olduğu temel hak ve özgürlüklere ilişkin uluslararası sözleşmelere, kanunların üzerinde bir değer atfedilmiştir. 2010 yılında yapılan Anayasa değişikliğiyle Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yolunun açılmıştır (Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru konusunda detaylar).
Bireysel başvurunun uygulamaya geçirilmesiyle, kamu gücünü kullanan kişi ve kurumların sebep olduğu hak ihlallerine karşı 23 Eylül 2012 tarihinden itibaren anayasal yargı denetimi başlatılmıştır. Buna göre, 23 Eylül 2012 tarihi itibarıyla herkes, Anayasa’da güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, AİHS kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilmektedir.
Yüce Divan Yargılamaları
Anayasa Mahkemesi Cumhurbaşkanını, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanını, Bakanlar Kurulu üyelerini, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Başkan ve üyelerini, Başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcıvekilini, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ve Sayıştay Başkan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılar. Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları ile Jandarma Genel Komutanı da görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divanda yargılanırlar.
Siyasi Parti Kapatma Davaları
Siyasi Partilerin kapatılması, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının açacağı dava üzerine AYM tarafından karara bağlanır. AYM, temelli kapatma yerine, dava konusu fiillerin ağırlığına göre ilgili siyasi partinin Devlet yardımından kısmen veya tamamen yoksun bırakılmasına karar verebilir.
Siyasi Partilerin Mali Denetimi
Siyasi partilerin mali denetimi AYM tarafından yerine getirilir. AYM, bu denetim görevini yerine getirirken Sayıştaydan yardım sağlar.
Yasama Dokunulmazlığı İşleri
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nce yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına veya milletvekilliğinin düştüğüne karar verilmesi durumunda, bu karar tarihinden başlayarak yedi gün içerisinde ilgili üye ya da milletvekillerinden herhangi biri tarafından bu karara karşı iptal istemiyle AYM’ye başvurulabilir. AYM bu iptal istemini onbeş gün içinde kesin olarak karara bağlar.
Milletvekilliğinin Düşmesi İşleri
Milletvekilliğinin düşmesine Anayasa’nın 84. maddenin birinci, üçüncü veya dördüncü fıkralarına göre karar verilmiş olması hallerinde, Meclis Genel Kurulu kararının alındığı tarihten başlayarak yedi gün içerisinde ilgili milletvekili veya bir diğer milletvekili, kararın, Anayasaya, kanuna veya İçtüzüğe aykırılığı iddiasıyla iptali için Anayasa Mahkemesine başvurabilir. AYM, iptal istemini onbeş gün içerisinde kesin karara bağlar. Anayasa Mahkemesi.
